Povodom slave prosvetnih radnika–Mitrovdana, 7.novembra u Narodnoj biblioteci Užice održan je program koji su upriličili Dramska sekcija Medicinske škole pod rukovodstvom Valentine Zlatanović Marković, Narodna biblioteka i Udruženje Župa Lužnica pod rukovodstvom Predraga Milivojevića.

Veče je, drugi put ove godine, posvećeno našem istaknutom književniku, svešteniku i učitelju Tadiji Kostiću. Ove godine slavi se 150. godina od rođenja ovog, do sada zapostavljenog užičkog književnika i prosvetitelja. Prva od proslava upriličena je u avgustu ove godine, na Veliku Gospojinu, 28.avgusta u Beloj crkvi u Karanu, a organizatori su, s obzirom na značaj imena i dela Tadije Kostića odlučili da još jednom javnosti skrenu pažnju ne samo na Tadiju već i na našu neslavnu tradiciju da lako zaboravljamo neke od naših velikana.

mr Slobodan Radović

Mr Slobodan Radović, kao jedan od najboljih poznavalaca imena i dela Tadije Kostića, koji je veliki deo svog života odvojio istražujući arhive i nalazeći zaboravljena dela i bilo kakva pisana svedočanstva koja bi nam omogućili uvid u biografiju i rad ovog književnika, pred punom salom čitališta Narodne biblioteke govorio je o njegovom životu i delima.

—Pisac dva puta umire. Jednom kad fizički nestane, a drugi put kad njegova dela padnu u zaborav. Tadija Kostić je itekako primer za ovakvu konstataciju. Svi oni pisci koji se iz ovih ili onih razloga nisu našli u Skerlićevoj „Istoriji novije srpske književnosti” su pali u zaborav. Među njima i Tadija Kostić, iako se trideset godina bavio književnim radom, ima iza sebe 10 objavljenih knjiga pripovedaka, jedan roman, jedan nedovršeni roman, jednu dramu u rukopisu, sve je to decenijama bilo u zaboravu. Od njegove fizičke smrti 1927. sadašnje generacije tek treba da upoznaju pisca koji je u svoje vreme bio veoma čitan i imao brojnu čitalačku publiku– rekao je mr Slobodan Radović, takođe napominjući da je u ohrabrenjima u svom radu na Studiji o Tadiji Kostiću koje je dobio od prijatelja sa Filološkog fakulteta rečeno da „orkestar ne čine samo prve violine, nego orkestar ne može postojati i bez drugih violina, u koje očigledno spada i Tadija Kostić”.

Mr Radović je u svom obraćanju publici, izneo i osnovne bibliografske podatke Tadije Kostića.

Članovi Dramske sekcije Medicinske škole izveli su odlomke iz romana „Na tuđem poslu”

Tadija Kostić je rođen 1863.u svešteničkoj porodici Kostić, koja je u pet generacija, prenoseći parohiju sa oca na sina činodejstvovala u Beloj crkvi Karanskoj, sagrađenoj za vreme župana Brajana između 1340.- 1342. godine. Među Tadijinim precima koji su čuvali kult Trojeručice su i pop Radeta i sin Vuk koji je pisao čuveno Karansko Jevanđelje koje se sada čuva u Žiči a o kome je i Vuk Karadžić pisao. Tadija Kostić je u četvrtom razredu Bogoslovije isključen iz škole sa obrazloženjem da se bavio političkim stvarima koje ne dolikuju jednom bogoslovcu. Po isključenju iz bogoslovske škole, počinje da radi kao učitelj u jednoj školi u požarevačkom kraju gde nastavlja sa političkim angažovanjem u Srpskoj Naprednoj Stranci koja je pod uticajem ideja Svetozara Markovića imala program prijemčiv za mlade ljude. Međutim, zbog svog političkog angažovanja, dobija otkaz na mesto učitelja.

Na molbu ministru prosvete da mu oprosti zbog „mladalačkog zanosa” u političkom angažovanju, ponovo biva vraćen na mesto učitelja, prvo u Ivanjici, zatim u Karanu. U međuvremenu položio je ispite u Bogoslovskoj školi, u Čačku biva rukopoložen za sveštenika. Oko dve godine vršio je dužnost sveštenika u Beloj crkvi u Karanu a potom odlazi u Gornji Milanovac a parohiju u Karanu predaje svom bratu Novici. U parohiji u Gornjem Milanovcu, ponovo počinje da se bavi politikom, i nakon neuspešne kandidature za narodnog poslanika u toj parohiji, okreće se književnom radu. Kostićev roman „Na tuđem poslu” je građen na autobiografskim iskustvima, s tim što, za razliku od autora koji je odustao od političkog angažovanja, glavni lik Mirčeta Marković do pred sam kraj života ostaje u vodama političkog života, da bi na kraju, razočaran, shvatio da je njegov trud uzaludan i da je ceo život proveo „na tuđem poslu”. Ovaj roman je u Tadijino vreme bio veoma popularan, čak i predložen za Najbolji roman iz narodnog života. Za pripovetku „Gospoda seljaci”, Anton Gustav Matoš je imao veoma pohvalne kritike, stavljajući je i ispred pripovetke „Iluminacija na selu” Stevana Sremca. Međutim, druga značajna Kostićeva pripovetka „Čikino dete” pretrpela je ozbiljne kritike od Jovana Skerlića kao propovedničko moralisanje i jedina pohvala koja je od njega dobijena je na račun izuzetnog poznavanja narodnog jezika, mnogo boljeg nego ostali tadašnji pisci. Osim velikog broja pripovedaka i jednog nedovršenog dramskog dela, Tadija Kostić je autor i nedovršenog romana „O budnom snu” sa socijanom tematikom života niškog kraja, a samo jedan segment tog romana je objavljen u „Književnom Severu” iz Subotice. Posle prvog svetskog rata, Kostić živi u Beogradu ne uključujući se u savremene književne tokove. Ne  uspevši da dobije svešteničku službu, živi u krajnjoj oskudici i bedi. Čak su i neki književni klubovi, uključujući i PEN klub organizovali dobrotvorne književne večeri i sav prihod upućivali kao materijalnu pomoć ovom književniku. Tadija Kostić je umro 1927. u Beogradu. Njegovo delo koje su mnogi upoređivali sa delima Janka Veselinovića i Milovana Glišića, u realističnu pripovedačku tematiku tog doba kao novu temu uneli su politiku.

Predrag Palavestra je 1986. godine izdao „Istoriju novije srpske književnosti” u kome je uneto i ime i delo Tadije Kostića čime se ovaj zapostavljeni pisac ponovo vraća na videlo naše književne istorije. U programu Filološkog fakulteta u Beogradu, dela Tadije Kostića uvršćena su u širu literaturu za studente.

Svoj doprinos obnavljanju od zaborava dela Tadije Kostića dali su i učenici, Dramska sekcija Medicinske škole, koja je čestitajući prosvetnim radnicima slavu, u njihovu čast izvela odlomke iz romana „Na tuđem poslu”, kao i odgovarajući muzički program.

Veče u Narodnoj biblioteci bilo je jedno od niza kojim se nastavlja akcija „Darujmo reč” kojom posetioci darujući knjige pomažu obnavljanju osiromašenih bibliotečkih fondova seoskih biblioteka.

Milunka Nikolić