Ekološka katastrofa u Užicu: Turski potok potpuno zagađen
Turski potok u Užicu je zvanično proglašen ekološki mrtvim vodotokom, sa rezultatima zagađenja koji znatno premašuju najgori mogući kvalitet. Prema najnovijim analizama Zavoda za javno zdravlje Užice, ovaj vodotok je pete, najgore kategorije zagađenosti, potpuno neupotrebljiv i predstavlja ozbiljnu opasnost po zdravlje ljudi i životinja. Ova informacija, koja je dobijena na osnovu zahteva za informacijama od javnog značaja od strane Udruženja građana “Da (Ne) Dišemo Duboko”, otkriva alarmantnu situaciju koja zahteva hitne mere.
Mikrobiološki rezultati: Ekstremno zagađenje
Mikrobiološki rezultati analize vode iz Turskog potoka pokazuju ekstremno zagađenje tipično za vodu pod uticajem fekalnih i komunalnih otpadnih voda. Ovo znači da je voda neupotrebljiva i opasna po zdravlje, a njen unos u bilo koji nizvodni vodotok predstavlja ozbiljnu ekološku pretnju. Analiza je sprovedena 15. oktobra i pokazuje direktan uticaj deponije “Duboko”, sa kontinuiranim, nekontrolisanim i neprečišćenim ispuštanjem otpadnih voda u dužem vremenskom periodu.
Fizičko-hemijski parametri: Alarmantni podaci
Fizičko-hemijski rezultati otkrivaju ekstremno zagađenje nutritijentima. U odnosu na prvu klasu kvaliteta vode, u Turskom potoku je čak 462 puta više amonijaka, 92 puta više nitrita i 40 puta više nitrata. Vrednosti amonijum jona i nitrita ne samo da su stotine puta veće od propisa za površinsku vodu, već su i iznad graničnih vrednosti za ispuštanje prerađenih otpadnih voda u recipijent. Organsko zagađenje je 15 puta više u odnosu na prag najlošijeg kvaliteta, što potvrđuje stanje teške ekološke degradacije.
| Parametar | Vrednost u odnosu na prvu klasu | Stanje |
|---|---|---|
| Amonijak | 462 puta više | Ekstremno zagađenje |
| Nitriti | 92 puta više | Ekstremno zagađenje |
| Nitrati | 40 puta više | Ekstremno zagađenje |
| Organsko zagađenje | 15 puta više od najlošijeg praga | Teška degradacija |
Uticaj na reku Lužnicu i stanovnike
Iako je reka Lužnica kod mosta u Lunovom selu klasifikovana kao treće klase, odnosno umereno zagađena, ovaj rezultat nema značaj za uticaj deponije i Turskog potoka na Lužnicu. Uzorkovanje je izvršeno nekoliko stotina metara iznad ušća potoka u reku, što znači da pravi uticaj nije izmeren. Pravi značaj imaju isključivo rezultati Turskog potoka, a bili bi značajni i rezultati dobijeni uzorkovanjem vode nizvodno od ušća potoka u Lužnicu, koja protiče kroz najplodniji deo Užica.
Institucionalna odgovornost i obaveštenje javnosti
Ključno pitanje koje postavlja Udruženje građana je zašto se informacija o zagađenosti Turskog potoka ne nalazi na sajtu Zavoda za javno zdravlje Užice. Kao institucija od značaja za javno zdravlje Užica, Zavod ima obavezu da informiše javnost o ekstremnoj zagađenosti koja predstavlja opasnost po zdravlje. U politici kvaliteta Zavoda piše da posebnu akcenat stavljaju na preventivne delatnosti i da je jedan od zadataka Centra za promociju zdravlja da organizuje i realizuje programe zdravstvenog informisanja stanovništva.
Pravni okvir i obaveze lokalne samouprave
Prema Zakonu o javnom zdravlju, lokalne samouprave u Srbiji imaju zakonsku obavezu da razvijaju programe javnog zdravstvene zaštite i akcione planove, u kojima su sastavni deo planovi spremnosti i odgovora na javno zdravstvene pretnje. Grad Užice, koji je naručilac ispitivanja, ima obavezu da obavesti Užičane o rezultatima i razvije program i plan na ovu zdravstvenu pretnju. Ova obaveza je posebno važna u kontekstu zaštite javnog zdravlja i sprečavanja potencijalnih zdravstvenih rizika.
Ekološki i zdravstvene implikacije
Ekstremno zagađenje Turskog potoka ima ozbiljne zdravstvene implikacije za stanovnike Užica. Voda koja sadrži visoke koncentracije amonijaka, nitrita i nitrata može izazvati zdravstvene probleme kod ljudi, uključujući methemoglobinemiju (plavu bolest) kod novorođenčadi, probleme sa štitnom žlezdom i potencijalno kancerogene efekte. Kontaminacija zemljišta i podzemnih voda predstavlja dodatni rizik za poljoprivrednu proizvodnju i kvalitet hrane u regionu.
Potencijalni uticaj na poljoprivredu i životnu sredinu
Turski potok se uliva u Lužnicu koja protiče kroz najplodniji deo Užica, što znači da su direktno ugroženi stanovnici ovog poteza, voda, zemljište, hrana, a posredno i ostali stanovnici Grada i šire okoline. Kontaminacija zemljišta može uticati na kvalitet poljoprivrednih proizvoda i predstavlja rizik za lokalnu privredu koja se oslanja na poljoprivrednu proizvodnju. Dugoročni ekološki efekti uključuju degradaciju ekosistema, gubitak biodiverziteta i narušavanje ekološkog balansa u regionu.
Potrebne mere i budući koraci
Hitne mere koje su potrebne uključuju sistematsko uzorkovanje vode u Lužnici ispod ušća Turskog potoka, implementaciju efikasnih sistema za prečišćavanje otpadnih voda sa deponije “Duboko” i razvijanje kompletnog programa zaštite i revitalizacije zagađenih vodotoka. Lokalna samouprava treba da razvije akcioni plan za suočavanje sa ovom zdravstvenom pretnjom i obezbedi transparentno informisanje javnosti o svim aspektima zagađenja i preduzetim merama.