Srbija će danas obeležiti Dan državnosti u spomen na podizanje Prvog srpskog ustanka i donošenje Sretenjskog ustava. Prvi ustav moderne Srbije donet je na Sretenje, 15. februara 1835. godine i trajao je samo 55 dana.
Iako se kao nacionalni praznik obeležava malo više od desetak godina, ovaj datum je obeležio istoriju 19. veka i to je vreme kada se Srbija razvijala u državu. Prvi srpski ustanak, izbio 1804. godine predstavlja značajan događaj u srpskoj istoriji koji označava početak oslobađanja i razvoja srpske države. Nakon 11 godina izbio je i Drugi srpski ustanak koji je doveo do autonomije Srbije u okviru Osmanskog carstva, stvaranjem Kneževine Srbije i tako utabao put do proglašenja prvog srpskog ustava, koji se smatra jednim od najliberalnijih ustava koji je Srbija imala.
Dimitrije Davidović-tvorac prvog srpskog Ustava
Tvorac ovog Ustava je Dimitrije Davidović, lekar, diplomata, ali i prvi srpski novinar iz 19. veka. On je jedan od osnivača Novina serbskih koje su izlazile u Beču, na srpskom jeziku i u kojima su u početku objavljivane evropske vesti, a kada je vremenom austrijska cenzura oslabila, u novinama su objavljivane i vesti koje su se ticala zbivanja u Srbiji. Izlazile su desetak godina, a onda ih je Davidović ugasio. Ali, deset godina kasnije, pod istim imenom Davidović kao urednik potpisuje godišnju publikaciju, to jest službeni glasnik koji će tokom naredna dva veka prerasti u Službeni glasnik, koji izlazi i danas, kao svojevrsan živi spomenik prvom srpskom ustavopiscu.
Davidović je prešao iz Beča u Srbiju i tu prvo postao privatni, a posle i prvi sekretar Miloša Obrenovića, čije je poverenje zadobio teškom mukom. U početku, Davidović je za kneza prevodio tekstove iz inostranih novina, odgovarao na pisma i radio u svojstvu porodičnog lekara. No, njegova diplomatska karijera počinje 1827. kada prevodi hatišerif Porte, i još važnije, uz to prilaže i svoj komentar na ovaj dokument i druga srodna međunarodna akta. Obrenović uviđa da je Davidović koristan za rad na autonomiji Kneževine Srbije i sve više ga uključuje u poslove koji se Kneževine tiču. Zahvaljujući Davidoviću i radu nekolicine drugih diplomra, 1830. godine potpisan je hatišerif kojim se Srbiji vraća šest nahija, a tursko stanovništvo se seli na njene teritorije. Neke od uredbi sprovedene su tek po potpisivanju hatišerifa iz 1833. Ovom prilikom, Davidović je od ruskog cara dobio orden Vladimira Četvrtog.
Donošenju Sretenjskog ustava, prethodila je Miletina buna, pošto je Miloš Obrenović odlagao donošenje Ustava. Ovaj događaj uneo je dodatni pritisak i 15. februara donet je Sretenjski ustav, na kom je Davidović do tada radio. Sastavljen je na osnovu francuskih ustavnih povelja i iako je ubrzo ukinut, do danas ostaje najmoderniji i najliberalniji Ustav koji je Srbija imala.
Ustav je sadržao svega 14 glava, odnosno 142 člana, a u nekima od njih provejavala je jedna od najvažnijih tekovina francuske buržoaske revolucije – Deklaracija o pravima čoveka i građanina.
Sadržaj ustava
U članu 5 proglašeno je načelo podele vlasti na zakonodateljnu, zakonoizvršiteljnu i sudsku. No, ovo načelo nije dosledno sprovedeno. Centralni organi vlasti su: 1. knez 2. državni sovjet i 3. narodna skupština, dok „vlasti srpske” čine samo knez i sovjet. Knez je neprikosnovena i neodgovorna ličnost. Šef je države. Poslušavši Državni sovjet, daje zakone i uredbe. Njegovo dostojanstvo je nasledno. Nasleđuju muški potomci, ako ih nema muški potomci kneževog brata, ako ni njih nema muški potomci kneževih kćerki. Državni sovjet je telo kojim su srpski velikaši nastojali ograničiti kneževu vlast. To je svojevrstan oligarhijski organ. Članovi sovjeta su predsednik, sekretar, neodređen broj savetnika i popečitelji (ministri). Pravo zakonodavne inicijative imaju knez i Državni sovjet. Zakonodavni organi su knez i sovjet čije članove imenuje knez. Knez ima pravo da dva puta odbije zakonski predlog. Treći put ga usvaja ako ne ide na „pagubu” naroda, ustava ili države. Izvršnu vlast dele knez i Državni sovjet. Sovjet u svom sastavu ima šest popečiteljstava: spoljašnji poslovi, unutrašnji poslovi, pravosuđe, finansije, vojska i prosveta. Popečitelji ne obrazuju kolegijalno telo — vladu. Za svoj rad odgovorni su knezu koji ih može smeniti, ali oni i dalje ostaju u Sovjetu kao savetnici. Savetnici su odgovorni za ono što čine i ne čine. Nisu politički odgovorni, ali odgovaraju za kršenje ustava, prava građana, povredu sultanove i kneževe ličnosti.
Imajući u vidu da je ustav najviši pravni akt jedne zemlje, a da je Srbija tada bila vazalna kneževina Osmanskog carstva, Turci su se protivili njenom donošenju. Austrija je takođe bila protiv ustava, jer ga ni sama nije imala. Pod takvim pritiscima međunarodnih sila knez Miloš je ukinuo Ustav. Usled ovih događaja, Davidović je smenjen sa svih državnih funkcija, a onda i proteran iz prestonice.
Pored toga, knez Miloš Obrenović mu nije dopuštao da se preseli u Beograd, pa je Dimitrije Davidović sa porodicom ostao u Smederevu do 1838., kada je preminuo. Vest o njegovoj smrti nisu preneli u Srbiji, ali priča o njegovom životu ostaje da živi kroz njegovu kulturnu i političku zaostavštinu.
